Phân tích đoạn thơ trong tạp thơ Nhật Kí Trong Tù

Hồ Chí Minh (1890 - 1969) là một bậc vĩ nhân, chỉ xét riêng về sự nghiệp sáng tác văn chương, người xứng đáng là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc Việt Nam. Ây mà trong nhật kí trong tù, người lại viết: “ngâm thơ ta vốn không ham nhưng vì trong ngục biết làm chi đây ngày dài ngâm ngợi cho khuây,

Vừa ngâm, vừa đợi đến ngày tự do”.

Hiện tượng trên mâu thuẫn hay hợp lí?

Thời niên thiếu, bác Hồ rất tâm đắc câu thơ cổ:

“lập thân tối hạ thị vãn chương”

(lập thân bằng vãn chương là thấp kém nhất)

Như vậy, bác không có ý định trở thành nhà văn, nhà thơ hay chọn sự nghiệp sáng tác văn chương để làm đường tiến thân. Tháng 1 - 1946, nhân dịp nói chuyện với một số nhà báo, Hồ Chí Minh đã bày tỏ lòng mình: “cả đời tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai củng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Cho nên bác bảo: “ngâm thơ ta vốn không ham” cũng là điều dễ hiểu.

Thê nhưng, cuộc đời hoạt động cách mạng của bác đã đẩy bác đến với thi ca, truyện, kí, thậm chí có cả lĩnh vực sáng tác kịch nữa! Năm 1911, bác bước vào độ tuổi 21 - độ tuổi thanh niên tràn đầy nhựa sống. Đau lòng trước cảnh đất nước Việt Nam sống kiếp nô lệ, phụ thuộc dưới bàn tay đầy uy quyền của bọn thực dân pháp, bác quyết định tạm biệt đất nước Việt Nam thân yêu ra đi tìm đường cứu nước tại bến nhà rồng với hai bàn tay trắng. Bác làm đủ thứ nghề để sinh sống, kể cả rửa chén bát. Trong thời gian hoạt động cách mạng tại anh, pháp, liên xô (cũ),... Bác nhận ra rằng văn chương cũng là một loại vũ khí sắc bén đế đấu tranh chông lại kẻ thù. Dù không cô" ý nhưng Hồ Chí Minh lại trở thành người nghệ sĩ thiên tài. Trên báo chí bắt đầu xuất hiện thơ văn yêu nước của bác.

Từ ngày 29 - 08 - 1942 đến 10 - 09 - 1943, người bị bọn tưởng giới thạch vô cớ bắt giam ở nhà tù quốc dân đảng tại quảng tây, trung quốc. Trong những ngày bị đày đoạ, giam hãm, người viết tập nhật kí trong tù với 133 bài. Trong đó có nhiều bài bất tử với thời gian. Nhiều nhà nghiên cứu văn học bậc thầy cho rằng, nếu mang những tuyệt tác ấy của người đặt lẫn vào thơ đường, thơ tống thì độc giả khó nhận biết đâu là thơ Hồ Chí Minh, đâu là thơ đường, thơ tống. Sống giữa bốn bức tường gịam chật hẹp tối tăm, hôi hám, người không có việc gì để làm. Sẵn có năng khiếu văn chương từ thuở bé, người làm thơ để: “ngày dài' ngâm ngợi cho khuây,

Vừa ngâm, vừa đợi đến ngày tự do”.

Có thể nói, những bài thơ sáng tác trong ngục tù như những “phép thắng lợi tinh thần" của người dành cho chính người.

Mặt khác, tại thời điểm ấy, tình hình cách mạng trong nước đang thôi thúc trái tim yêu nước của người. Đất nước Việt Nam rất cần người cũng như vai trò lảnh đạo cách mạng của người. Người “vừa ngâm, vừa đợi đến ngày tự do" mà xót xa, tê tái cõi lòng:

“xót mình giam hãm trong tù ngục chưa được xông pha giữa trận tiền”.

Lúc nào người cũng khát khao thoát khỏi tội tù vô lí:

“trời xanh cố ý hãm anh hùng,

Cùm xích tiều ma tám thảng ròng.

Tấc bóng nghìn vàng, đau xót thực,

Bao giờ thoát khỏi chốn lao lung?”.

Chính vì những ngày ở tù, người làm thơ, nên tinh thần người lúc nào cũng vẫn ung dung, lạc quan và tâm hồn của người luôn giữ được nét tinh khiết như đoá hoa sen trong sạch giữa bùn nhơ.

Ngoài ra, Hồ Chí Minh còn là một con người say mê cảnh đẹp thiên nhiên nên có những khi thi hứng quá cao độ, người dễ dàng “xuất khẩu thành thơ”. Bài ngắm trăng, giải đi sớm trong tập nhật kí trong tù hay bài tin thắng trận sáng tác ở việt bắc 1948 là những điển hình cho nguồn thi hứng ấy.

Tóm lại, Hồ Chí Minh nói: “ngâm thơ ta vốn không ham” nhưng người lại trở thành một nhà thơ lớn là điều tưởng chừng như mâu thuẫn nhưng lại rất hợp lí. Tính mâu thuẫn thể hiện ở chỗ bác không muốn theo nghiệp văn. Tính hợp lí ở chỗ bác là người có năng khiếu văn chương, có cái tâm trong sáng, yêu cái đẹp, yêu nước, thương dân. Do đó, người sáng tác thi ca là để cứu nước, cứu dân thoát khỏi bàn tay độc ác của bọn cướp nước và bán nước.