Phân tích bài thơ Giải Đi Sớm của Hồ Chí Minh

Bài thơ Giải Đi Sớm của Hồ Chí Minh nằm trong tập thơ Nhật Ký Trong Tù, được tác giả viết trong hoàn cảnh tù ngục với biết bao khổ sở vì bị tra tấn, giam cầm.

Tuy nhiên, vượt lên mọi khó khăn, gian khổ là tinh thần lạc quan, tâm hồn cao thượng và ý chí kiên cường,... luôn chan hòa với thiên nhiên. Đó chính là tinh thần cua người chiến sĩ cách mạng, vượt qua mọi gian khổ để hoàn thành sứ mệnh cứu dân, cứu nước.

Dưới đây là những bài văn phân tích bài thơ Giải Đi Sớm của Hồ Chí Minh để các em tham khảo:

Bài 1. Bài văn của em Nguyễn Thị Thanh Huyền đã phân tích bài thơ Giải Đi Sớm của Hồ Chí Minh:

Tập thơ Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh ra đời trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt – đấy là thời gian Bác, bị giam cầm và giải đi qua nhiều nhà lao của chế độ Tưởng Giới Thạch. Mặc dù các bài thơ được viết trong những hoàn cảnh khắc nghiệt: đói rét, bệnh tật, không có tự do… nhưng vẫn toát lên ý chí, nghị lực kiên cường, tinh thần lạc quan và tám hồn cao đẹp của Bác. Đọc bài thơ Giải đi sớm chúng ta cảm nhận được tư thế ung dụng chủ dộng của người chiến sĩ – thi sĩ trên đường đi đày gian khổ, cám nhận được tâm hồn Bác ở hoàn cảnh nào vẫn luôn chan hòa với thiên nhiên với trời đất bao la

Phân tích bài thơ Giải Đi Sớm của Hồ Chí Minh - Ảnh minh họa

Câu thơ mở dầu ghi lại thời điểm của cuộc giải tù:

"Gà gáy một lẩn, đêm chửa tan".

Đúng là bọn lính giải người tù đi rất sớm; từ "gà gáy một lần" tức khoảng quá nửa đêm. Người đọc nghĩ đên cảnh tôi tầm vắng lặng bao quanh người tù một mình nơi đất khách quê người. Câu thơ thứ hai vẫn là câu thơ tả thực, nhấn mạnh thêm cái thời điểm rất sớm:

"Chòm sao đưa nguyệt vượt lèn ngàn".

Câu thơ sống động hơn. Và ở đây cũng nói lên một hồn thơ tinh tế dễ nhạy cảm với thiên nhiên. Điều cần chú ý là người tù lên đường có bọn lính áp giải, thiên nhiên lại có phần khắc nghiệt: trời tối, gió rét từng cơn… Cảnh ngộ ấy thường là buồn, quạnh hiu nhưng ở đây qua tâm hồn Người, thiên nhiên trở nên thân mật. Cùng một lúc, khi người từ lên đường đi thì trăng và sao trên trời dường như cùng khởi hành. 

Câu 3 và câu 4, hình tượng người tù trên đường được diễn tả ở tư thế chủ động, tuy có vất vả gian khổ; Con người tự nâng mình lên trên hoàn cảnh, không để cho hoàn cảnh khuất phục mình:

"Người đi cất bước trên đường thẳm,
Rát mặt đèm thu trận giô hàn".

Thật ra lời thơ dịch đã mất mát đi nhiều cái hay của nguyên tác. Nguyên tác có hai chữ chinh và hai chữ trận điệp với nhau tạo nên âm hưởng trầm hùng và hái chữ nghênh diện đầy khí phách hiên ngang của Bác Hồ – một người tù vĩ đại:

"Chinh nhân dĩ tại chinh đồ thượng
Nghênh diện thu phong trận trận hàn".

Bốn câu thơ đã dưng lại bức tranh chuyển lao khi trời chưa sáng: một tiếng gà, một chòm sao, một vầng trăng, từng cơn gió lạnh và một người tù nơi đất lạ. Nhưng còn người ở đây không cô đơn, rất ung dung; con người ở dây là người chiến sĩ cách mạng có nghị lực, có ý thức "Muốn nên sự nghiệp lớn – Tinh thần càng phải cao”. Con người luôn phân đấu vươn lên để làm giảm bớt quạnh hiu, không buông xuôi trước hoàn cảnh mà luôn vươn lên làm chủ hoàn cảnh.

-    Khổ thứ hai của bài thơ mở đầu bằng một cảnh đẹp ở chân trời khi rạng đông. Và nói chung cả khổ thơ bừng lên một không khí vui tươi ấm áp:

" Phương đông màu trắng chuyển sang hồng,
Bóng tối đêm tàn, quét sạch không".

Hai câu thơ tạo nên một sự đăng đối hài hòa. Bình minh lên đèm ắt phải lùi dần. Dường như trong đất trời cũng có cuộc dấu tranh, màu hồng của bình minh đã quét sạch bóng tối của đêm tàn lạnh lẽo. Giờ đây, màu hồng tươi mới đã ngự trị bao trùm lên sông núi đem lại hơi ấm cho đất trời và hơi ấm ấy như dội vào lòng người:

"Hơi ấm bao la trùm vũ trụ,
Người đi, thì hứng bỗng thêm nồng".

Có sức ấm của rạng đông nhưng nhiều hơn, có lẽ là nhờ sức ấm từ một trái tim cách mạng.

Ta chợt nhận thấy một điều lạ, dù là nói về cảnh chuyển lao mà trong một bài thơ không hề có lấy một hình ảnh người tù, một lời than vãn, trước mỗi người đọc là hình ảnh một thì bỗng dung cất bước. Thi sĩ và chiến sĩ – con người ấy đã hòa làm một trong tâm hồn Người. Khó khăn nghiệt ngã là thế mà tim Người vần như ngọn lửa ấm nồng, vẫn nồng nàn thi hứng.

Giải đi sớm là một bài thơ hay trong Nhật kí trong tù! Bài thơ toát lên một tư thế hiên ngáng bất khuất, một tinh thần lạc quan, một niềm tin yêu cuộc sống. Và trên hết đó là thi hứng bất tận của hồn thơ Hồ Chí Minh. Có thể nói thông hai

qua bài thơ này chúng ta càng hiểu thêm về cuộc đời và tâm hồn Bác, người con ưu tú của dân tộc. Và ánh sáng từ thơ Người chắc chắn sẽ còn rọi sáng tâm hồn nhiều thế hệ mai sau.

-------------------------------------------

Bài 2. Bài văn của em Đoàn Thanh Dương đã phân tích bài thơ Giải Đi Sớm của Hồ Chí Minh:

Tảo giải là một trang nhật kí bằng thơ ghi lại hiện thực cũng như tâm trạng nhận thức của người tù trong một chuyến đi từ nhà tù này đến nhà tù khác.

Nhưng lạ kì thay, bài thơ bắt đầu của một chuyến đi đày lại mở ra trong cảm xúc của một tâm hồn nghệ sĩ trước vẻ đẹp kì diệu của thiên nhiên. Câu thơ thứ nhất là chuyện dưới đất "gà gáy một lần". Câu thơ thứ hai là chuyện trên trời "chòm sao nâng nguyệt". Không gian đất trời bát ngát thanh vắng bàng bạc trong ánh trăng thu. "Gà gáy một lần" báo hiệu đêm đang chuyển dần về sáng. Chòm sao nâng ánh trăng cùng vượt lên đỉnh núi mùa thu. Người đi cùng với trăng sao trong không gian diệu vợi ấy. Tất cả đều chuyển động hướng về ánh sáng, vẻ đẹp, sự sống.

Trong hiểm nguy, cay cực, Người đã vẽ trăng sao, đem âm thanh tiếng gà vào bức tranh cuộc sống, tìm về, hướng đến những vẻ đẹp cao sang, những ý nghĩa tích cực để bước qua những gian khổ khó khăn mà tồn tại. Bức tranh thiên nhiên đẹp hóa thành triết lí đầy trí tuệ về một lối sống. Bài thơ lại tiếp tục mở ra với một không gian khác. Trong không gian vô cùng lạnh giá, một con đường xa hút hiện ra. Từng trận, từng trận gió lạnh liên tiếp nối nhau xô tới, thổi ngược hướng người đi như nhấn chìm, ngăn chặn, đẩy lùi con người muôn dấn bước trên con đường ấy. Người đi hiện ra với dáng dấp dãi dầu, phong sương (chinh nhân) đang "cất bước", đối diện với từng trận gió rét mà đi (nghênh diện) tới. Giọng thơ rắn rỏi, khí thơ mạnh mẽ, ý thơ dường như đã vượt qua một chuyến chuyển lao cụ thể tìm đến sự khái quát rộng lớn hơn, mở ra nhiều liên tưởng. Có người cho rằng là hình ảnh người chiến sĩ đi sớm, đi trước trên con đường cách mạng. Hay là hình ảnh con người đi qua cuộc sống thế gian? Dù hiểu cách nào đi nữa, ý thơ vẫn hội tụ ở điểm then chốt: thái độ của con người trước những thử thách khó khăn của đời sống – một thái độ chấp nhận, vượt qua, chiến thắng vẫn là nét đẹp hào hùng của con người trong cuộc sống cổ kim.

Phân tích bài thơ Giải Đi Sớm của Hồ Chí Minh - Ảnh minh họa

Khổ thơ thứ hai, dần người đọc đến một không gian khác với hình ảnh một buổi bình minh đang lên. Bức tranh diễn tả bằng sự chuyển đổi của sắc màu trong bước đi lặng lẽ của thời gian. Buổi bình minh như cứ hửng sáng dần lên: từ trắng đến hồng, đến hơi ấm bao la, từ phương Đông đến toàn vũ trụ. Kì diệu thay bên trong tâm hồn người đi như cũng có một buổi bình minh đang hửng sáng dần lên: từ lạnh (gió hàn) đến ấm (hơi ấm) đến "thi hứng bỗng thêm nồng". Tất cả sự chuyển đổi. ấy dẫn đến sự chuyển đổi kì diệu này: hình ảnh người tù bị giải đi sớm đã hóa thành nhà thơ đi dưới bầu trời hồng rực rỡ với hồn thơ đang chín ở trong lòng.

Không phải phép lạ, chính sức mạnh kì diệu của tình yêu, lí tưởng, ý chí đã khiến cho con người có thể hóa thân. Bài thơ đọng lại trong triết lí nhân sinh đầy trí tuệ ấy. Phảng phất như không khí Đường thi nhưng là một bài thơ hiện đại với lớp ngoàỉ tầng trong, với không gian ba chiều trong sự biến ảo kì diệu, ơ phía nào cũng được kết lại bằng những triết lí sâu sắc và đầy ý nghĩa của cuộc sống.