Phân tích bài thơ Con cò của Chế Lan Viên

"Con cò bay la Con cò bay lả Con cò cổng phủ,

Con cò Đổng Đăng..."

Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn,

Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.

"Con cò ăn đêm,

Con cò xa tổ,

Cò gặp cành mềm,

Cò sợxáo măng... ”

Ngủ yên! Ngủ yên! Cò ơi, chớsợ!

Cành có mềm, mẹ đã sẩn tay năng!

Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân,

Con chưa biết con cò, con vạc.

Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,

 Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.

Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yỗn!

Cho cò trắng đến làm quen,

Cò đứng ở quanh nôi Rồi cò vào trong tổ.

Con ngủ yên thì cò cũngngủ,

Cánh của cò, hai đứa đắp chung đói.

Mai khôn lớn, con theo cò đi học,

Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân.

Lớn lẻn, lớn lên, lớn lên...

Con làm gì?

Con làm thi sĩ!

Cánh cò ữắng lại bay hoài không nghỉ

 Trước hiên nhà Và tronghơimát câu văn...

Dù ởgần con,

Dù ởxa con,

Lên rừng xuống bể,

Cò sẽ tìm con,

Cồ mãiyêu con.

Con dù lớn vẫn là con của mẹ,

Đi hếtđời, lòngmẹ vẫn theo con.

À ơi!

Một con cò thôi,

Con cò mẹ hất Cũng là cuộc đời Vỗ cánh qua nôi.

Ngủ đi! Ngủ đi!

Cho cánh cò, cánh vạc,

Cho cả sắc trời Đến hát Quanh nôi.

1962

(ChếLan Viên - Tuyển tập, tập I, NXB Văn học, Ha Nội, 1985)

BÀI LÀM

Chế Lan Viên viết bài thơ Con cò vào năm 1962, in trong tập Hoa ngày thường - Chim báo bão (1967). Bài Con cò mang âm điệu đồng dao, nhịp thơ và giọng thơ thấm vào hồn ca dao, dân ca một cách đằm thắm, nhẹ nhàng. 51 câu thơ tự do, câu ngắn nhất 2 chữ, câu dài nhất 8 chữ, đan xen, kết chuỗi thành lời ru ngân nga, ngọt ngào, biểu hiện tình thương và ước mơ của người mẹ hiền đối với con thơ!

1.Đoạn 1, người mẹ hiền bế con thơ trên tay, cất lòi ru bài Con cò bay lả bay la... "Con cò mà đi ăn đêm...". Nhìn con thơ "Con còn bế trên tay - Con chưa biết con cò", mà lòng mẹ dào dạt tình thương. Mẹ thương con cò trong ca dao lận đận; mẹ dành cho con bao chăm chút yêu thuơng. Con được sống yên vui hạnh phúc trong lòng mẹ:

Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn,

Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.

Mẹ đã dành cho con thơ tất cả. Cánh tay dịu hiển của mẹ. Lời ru câu hát êm đềm của mẹ. Dòng sữa ngọt ngào của mẹ. Những hoán dụ nghệ thuật ấy đã hình tượng tình mẫu tử bao la. Nhịp thơ cũng là nhịp võng, nhịp cánh nôi nhẹ đưa, vỗ về:

Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!

Cành có mềm, mẹ đã sẩn tay nâng!

Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân!

Con chưa biết con cò, con vạc.

Con chưa biết những cành mềm mẹ hát Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vần.

Điệp ngữ "ngủ yên", "con chưa biết"và "con cò" láy đi láy lại nhiều lần làm cho giọng thơ trở nên đầm ấm, ngọt ngào, thiết tha dìu dịu.

2.  Đoạn 2, mẹ ru con ngủ yên, ngủ ngon: "Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!". Ngắm nhìn con thơ mà lòng mẹ dào dạt mong ước. Con sẽ lớn khôn, con đến trường đi học.

Con khôn lớn, con theo cò đi học,

Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân.

Mai sau lớn lên con sẽ làm thi sĩ. Cuộc đời con nhiều sáng tạo, mải miết chuyên cần "bay hoài không nghỉ". Hình ảnh cánh cò trắng bay... thể hiện ước mơ đẹp của

mẹ hiền về cuộc đời tương lai của con. Con sẽ nối chí cha. Một câu hỏi khẽ thốt lên trong lòng mẹ hiền:

Lớn lên, lớn lên, lớn lên...

Con làm gì?

Con làm thi sĩ!

Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ

Trước hiên nhà

Và trong hoi mát câu văn...

3.  Đoạn thơ cuối, tiếng ru con, tiếng hát của mẹ hiền cất lên dìu dặt, mênh mang. Mẹ nghĩ về cuộc đời của con mai sau, và tình thương yêu của mẹ. Như một lời nguyền của mẹ:

Dù ởgần con Dù ởxa con Lên rừng xuống bể,

Cò sẽ tìm con

Cò mãi yêu con

Con dù lớn vẫn là con của mẹ

Đi hết đòi, lòng mẹ vẫn theo con.

Chữ "dù", chữ 'VáVđược điệp lại, ý thơ được khẳng định, tình mẫu tử bền chặt, sắt son. Có gì cao hơn núi, có gì sâu hơn biển, và có gì bao la bằng lòng mẹ thương con.

Phần cuối, lòi thơ thấm đượm chất triết lí trữ tình. Nghĩ về con cò trong ca dao, nghĩ về cuộc đời con mai sau, người mẹ nghĩ về thân phận, số phận những con cò nhỏ bé, đáng thương trong cuộc đời:

À ơi!

Một con cò thôi,

Con cò mẹ hát Cũng là cuộc đời Vỗ cánh qua nôi.

Phải chăng người mẹ hiển đang bâng khuâng về câu hát: "Có xáo thì xáo nước trong - Đừng xáo nước đục đau lòng cò con'? Thác trong còn hơn sống đục, ấy là ý vị "cuộc đời"đáng thương, đáng trọng xưa nay.

Bài thơ Con cò là một bài thơ có đề tài nhỏ nhưng mang ý nghĩa sâu sắc: ca ngợi tình mẹ bao la, nói lên tình thương cuộc đời. Rất nhân hậu và nhân tình.