399B Trường Chinh, phường 14, quận Tân Bình, TP.HCM
Bác Hồ - vị cha già muôn vàn kính yêu của dân tộc ta luôn quan tâm đến việc rèn luyện nhân cách cho thế hệ trẻ, đặc biệt là lứa tuổi học sinh. Trong một lần nói chuyện với học sinh, bác đã dạy: “có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì củng khó”.
Lời dạy của bác đã khắc sâu trong tâm hồn, trí tuệ thế hệ trẻ, còn mãỉ với thời gian. Cho đến bây giờ lời dạy của bác vẫn vang vọng trong tâm hồn mọi người. Muốn hiểu rõ ý nghĩa lời dạy của bác, trước hết ta phải hiểu khái niệm “đức” và “tài”. Theo em, nói đến tài là nói về mặt trí tuệ, kiến thức, kinh nghiệm và năng lực. “tài” là khả năng hoàn thành nhiệm vụ với kết quả cao, giải quyết tốt mọi khó khăn xảy ra và luôn sáng tạo trong việc làm. “đức” là đạo đức, là tinh thần hết lòng phục vụ nhân dân, là cần, kiệm, liêm chính, dũng cảm khắc phục khó khăn, chịu đựng gian khổ và luôn luôn sống với phương châm: “mỗi người vì mọi người”.
Từ khái niệm “tài” và “đức”, từ yêu cầu của cuộc sống, bác đã đưa ra kết luận: “có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Một con người có tài mà không có đức thì con người đó không có ích cho cuộc sống. Trong thực tế cuộc sống và trong văn học, em đều thấy lời dạy của bác hoàn toàn đúng, nó thể hiện cách đánh giá chân thực giá trị của con người. Có tài, có hiểu biết, có kinh nghiệm nhưng lại không mang sự hiểu biết đó phục vụ nhân dân, làm đẹp giàu cho đất nước thì cái tài đó hoàn toàn vô ích. Một người có tài mà chỉ thu vén cho lợi ích cá nhân thì người đó cũng trở thành vô dụng mà thôi! Mặt khác, con người có tài mà làm việc xấu, trái với đạo đức, trái với lương tâm thì không những vô ích mà còn có hại, cái tài ở đây không đáng được trân trọng nữa, trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, đất hước ta còn gặp rất nhiều khó khăn, đòi hỏi phải có nhiều người có tài có đức. Song, người có tài chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân, không mang sự hiểu biết và kinh nghiệm của mình để tạo ra của cải cho đất nước, thì những con người đó đều là vô ích, cái tài của họ đáng bỏ đi... Thực tiễn cho thấy con người có tài năng càng cao mà không có đạo đức thì tác hại của nó thật to lớn. Một người có tài, trong khi đất nước đang gặp khó khăn, đang cần, họ mà họ lại chỉ lo thu vén cá nhân thì họ không những đã không góp phần làm đẹp cho đất nước mà có khi còn mang lại những thiệt hại to lớn cho đất nước... Bác nói: “có tài mà không có đức là người vô dụng” thật không sai chút nào!
Trong thực tế, từ xưa đến nay đạo đức là phẩm chất khống thể thiếu được đối với mỗi người. Đạo đức là cái quý nhất. Mất đạo đức, con người khác nào loài vật! Song, không có tài năng thì con người làm việc cũng rất khó khăn, chật vật. Tài năng giúp cho chúng ta hoàn thành tốt mọi công việc. Có đức, muốn phục vụ tốt cho đất nước nhưng tài năng không có thì họ không đạt được những ý muốn của mình. Nhiều khi vì không có tài năng, họ đã làm hỏng việc và làm hại cả đến sự nghiệp chung.Một người cán bộ quản lí hợp tác xã có tinh thần, ý chí và trách nhiệm cao nhưng tài năng kém sẽ làm cho công việc lúng túng, sai sót và vất vả... Trong một nhà máy, người lãnh đạo sống mẫu mực nhưng không có tài thì nhà máy sẽ làm ăn thua lỗ và dẫn đến bờ vực phá sản. Quả thật, ngoài đạo đức, tài năng cũng là một vấn đề rất cần thiết, nó phục vụ cho chính cuộc sống của chúng ta. Vì vậy, “tài” luôn luôn đi đôi với “đức”, một con người có “đức” chưa đủ mà còn phải có cả tài năng và khi chúng ta rèn luyện thì phải rèn luyện cả “đức” lẫn “tài”.
Rõ ràng “đức” và “tài” là hai mặt không thể thiếu được trong phẩm chất của con người lao động kiểu mới. Hai mặt này không loại trừ nhau mà bổ sung cho nhau, tạo nên phẩm chất của con người phát triển toàn diện. Từ xưa các cụ đã thường nói “tiên học lễ”, điều trước tiên đối với con người phải là vấn đề đạo đức. Vấn đề đó là gốc, là yếu tô" quyết định, “tài” là biểu hiện cụ thể của “đức”, không có khái niệm đạo đức chung chung, tách rời hiệu quả việc làm...
Vì vậy, “tài” và “đức” phải hài hòa trong phẩm chất của con người lao động kiểu mới, giúp họ làm giàu đẹp cho quê hương và đất nước. Anh hồ giáo là một hình ảnh điển hình. Anh tận tụy, say mê với công việc, đem hết tài năng, sức lực của mình vào công việc lai tạo giống bò cho đất nước. Đó là hình ảnh anh thanh niên trong tác phẩm lặng lẽ sa pa của nguyễn thành long. Anh đã chọn cho mình công việc cống hiến thầm lặng cho đất nước mặc dù phải xa cuộc sống của con người độ thị, chịu cái giá rét, cô đơn trên ngọn núi cao hai nghìn sáu trăm mét. Với lòng say mê nghề nghiệp, anh đem những hiểu biết, những kinh nghiệm áp dụng trong việc làm, góp phần không nhỏ vào công việc chiến đấu bảo vệ đồng quê xanh tươi củă tổ quốc... Đó cũng chính là hình ảnh cô kĩ sư trẻ đã dám rời bỏ cuộc sống thành thị, dám dứt bỏ mối tình đầu mà cô cho là nhạt nhẽo để đến với vùng rừng núi xa xôi, hẻo lánh, đem hết tài năng và sức lực để phục vụ nhân dân và đất nước... Họ là những hình ảnh con người lao động kiểu mới có tài và có đức. Những hình ảnh trên một lần nữa khẳng định được tính đúng đắn trong lời dạy của bác. Những con người có tài, có đức đều là những con người có ích cho đất nước và cho xã hội. Họ thật đáng kính trọng và đáng quý mến biết bao!
Bác Hồ là một tấm gương sáng về tài và đức. Với lời dạy trên, bác muốn nói với thế hệ trẻ rằng: con người có ý nghĩa nhất đối với cuộc sống là con người được tu dưỡng, rèn luyện toàn diện cả về tài và đức. Một nhân cách toàn diện, cao đẹp là sự kết hợp hài hòa giữa tài năng và phẩm chất đạo đức.
Lời dạy của bác là kim chỉ nam cho mọi hoạt động rèn luyện của thế hệ trẻ, tạo nên những chuyển biến về chất trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo của chúng ta... Lời dạy đó vừa có ý nghĩa lí luận, vừa có giá trị thực tiễn nên đã vạch ra được phương hướng tu dưỡng cho mọi người là phải rèn luyện cả tài lẫn đức để trở thành một con người toàn diện.
Tuy giờ đây bác đã đi xa nhưng lời dạy của bác về tài và đức vẫn vang vọng cho đến tận bây giờ và ngàn đời sau: tài, đức phải được kết hợp hài hòa để tạo nên nhân cách con người mới. Thực hiện lời dạy của bác, em thấy mình phải ra sức trau dồi, rèn luyện cả đức lẫn tài để trở thành công dân toàn diện, có ích cho đất nước, cho cuộc sống.
