Bài văn bình giảng hai khổ thơ cuối bài thơ Đoàn Thuyền Đánh Cá giàu cảm xúc

Bình giảng hai khổ thơ cuối bài thơ ‘Đoàn thuyền đánh cá’ của Huy Cận:

...’ Sao mờ keo lưới kịp trời Sáng,

Ta keo xoắn tay chùm cá nặng:

Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng dông.

Lưới xếp buồm lên đón nắng hổng.

Cáu hát câng buồm với gió khơi,

Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời,

Mặt trời đội biền nhô màu mới,

Mất cá huy hoàng muôn dặm phơi’.

Bài làm

Huy Cận viết bài thơ ‘Đoàn thuyền đánh cá’ vào năm 1958, tại vùng biền  Quảng Ninh. Bài thơ ra đòi trong một thời kì sôi nổi trên miền Bắc nước ta, xây dựng và phát triền kinh tế, văn hoà. Đây là một trong những bài thơ hay nhất viết về đề tài lao động khi nhân dân làm chủ cuộc đời.

Bài thơ gồm bảy khổ thơ ghi lại hành trình của một đoàn thuyền đánh cá: ra khơi lúc hoàng hôn, đánh cá một đêm trăng trên Hạ Long, trở về bến lúc rạng đông. Đây là hai khổ thơ thứ 6 và 7 nói lên cảnh kéo lưới lúc mờ sáng và cánh đoàn thuyền buồm càng gió lộng trỏ về:

‘Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng ... Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi’.

Cảnh kéo lưới diễn ra lúc ‘sao mờ’ - lúc trời gần sáng. Chữ ‘kịp’ trong câu thơ ‘Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng’ thể hiện tinh thần khẩn trương, hối hả của ngư dân lúc kéo lưới. Bao hồi hộp và hy vọng đón chờ. Cá mắc vào lưới thành những ‘chùm cá nặng’ như chùm trái cây treo lùng lẳng. Phải là nhiều cá lắm mới mắc vào lưới, phải là những bạn chài trẻ tráng có đôi cánh tay rắn chắc, có sức khỏe dẻo dai mới có thể ‘kéo xoàn tay’. Câu thơ ‘Ta kéo xoàn tay chùm cá nặng’ là một câu thơ hay và đẹp: hình ảnh ẩn dụ đầy sáng tạo ca ngợi vẻ đẹp khỏe mạnh trẻ tráng trong lao động. Huy Cận hay sử dụng từ ‘chùm’ để tả thế giới sinh vật, như gà, cá tạo nên hình tượng thơ ngộ nghĩnh, đầy ấn tượng:

‘Như cầy sai mẹ dửng giữachùm con

Chiều chiều thu vàng rực tám hồn..’

(Chiều thu quê hương)

Nếu khổ thơ thứ tư , tác giả tả đàn cá biền đẹp như một bức tranh sơn mài lộng lẫy trong đó có những con cá song ‘/áp /ánh đuốc đen hồng - cái đuôi em quầy trắng vàng chóe’, thì ở khổ thơ thứ sáu này, những con cá biền tươi ngon mắc vào lưới cũng vô cùng rực rỡ: ‘vẩy bạc, đuôi vàng lóe rạng dông’. Có thể nói ở những câu thơ tả cá là những câu thơ đẹp nhất, sáng tạo nhất ở cách phối sắc, ở cách sử dụng hình ảnh hoán dụ (vẩy cá, đuổi cá, mắt cá...). Dưới ánh rạng đông ‘lóe’ lên, cá nằm đầy khoang thuyền được phản chiều càng ánh lên màu ‘vàng’, màu ‘hạc’ thể hiện một niềm vui tươi trong lao động của các bạn chài. Câu thơ ‘lưới xếp / buồm lên / đón nắng hổng’ với cách ngắt nhịp 2/2/3, với cách sử dụng liên tiếp ba động từ (xếp, lên, đón) diễn tả mọi công việc trên biền diễn ra tuần tự mà khẩn trương để trở về.

Khổ cuối tả đoàn thuyền đánh cá trở về bến. Gió biền thổi căng cánh buồm đưa câu hát cùa ngư dân vang xa trên biền cả. Đây là lần thứ ba, nhà thơ nhắc lại câu hát. Lần thứ nhất tả tiếng hát ra khơi, tiếng hát phán chán, hồ hởi lên đường: ‘Cáu

hát căng buồm cung gió khơi’. Lần thứ hai tả tiếng hát lúc đánh cá, tiếng hát say mê lao động và ngợi ca biền với bao ân tình sâu nặng, thiết tha:

‘Ta hát bái ca gọi cá vào Gõ thuyền dã có nhịp tràng cao Biền cho ta cá như lòng mẹ Nuôi lần đời ta tự buổi nào’

Lần thứ ba là tiếng hát mừng vui thắng lợi. Niềm vui của người dân chài hoà nhập với thiên nhiên- một rạng đông đẹp tươi, một ngày vui mới bắt đầu. Con thuyền thì ‘chạy đua..’, mặt trời thì ‘đội biển’. Đoàn thuyền lướt sóng như cướp lấy thòi gian, giành lấy thời gian, để nhanh chóng trở về bến. Cảnh tượng tráng lệ, nhịp điệu cuộc sống khẩn trương vô cùng:

‘Cáu hát căng buồmvới gió khơi Đoàn thuyền chạy đua cung mặt trời Mặt trời dội biền nhô màu mới...’.

Câu thơ ‘mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi’ là một câu thơ hay cho thấy bút pháp lãng mạn của Huy Cận trong bài thơ này. Hình ảnh ‘mắt cá’ (hoán dụ)- muôn triệu mắt cá li ti được phản chiếu ánh rạng đông, càng trở nên huy hoàng. Sóng biền  và cát lấp lánh cùng với muôn triệu mắt cá như. trải dài, trải rộng trên ‘muôn dặm phơi’. Câu thơ vừa tả cảnh biền tráng lệ lúc rạng đông, vừa tả cảnh được mùa cá (thậm xưng) đẹp.

Nói rằng lao động là niềm vui sáng tạo. Nói rằng biền quê ta giầu đẹp. Nói rằng khi người lao động làm chù cuộc đời thì mới có ấm no hạnh phúc. Cả ba điều ấy, Huy Cận đã nói được rất hay trong bài thơ ‘Đoàn thuyền đánh cá’, đặc biệt trong hai khổ thơ này.

Với cách sử dụng màu sắc, với cách vận dụng các thủ pháp nghệ thuật như ẩn dụ, hoán dụ, nhân hoà và thậm xưng, Huy Cân đã sáng tạo được nhiều hình ảnh đẹp, đầy ý nghĩa. Một không gian tráng lệ tràn ngập niềm vui câu hát. Một rạng đông trên biền và một rạng đông trong lòng người vì ‘đất nở hoà’ và ‘biền đang hát ‘...